In de voorbije maanden kwam de problematiek van Belgische jongeren die in Syrië gaan vechten uitgebreid in de media. Een schrikbarend element is dat ze gerekruteerd worden door fanatieke islamisten en in Syrië terechtkomen bij groeperingen die gelinkt zijn met Al Qaida. Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel wil een antwoord bieden op de vraag hoe zoiets kan gebeuren.
Allereerst kijkt Bilal Benyaich naar de situatie van de Marokkanen in Brussel. Die leven geconcentreerd in de verpauperde wijken rond de kanaalzone. Inzake scholingsgraad en participatie aan de arbeidsmarkt blijven ze achter op andere bevolkingsgroepen. Het probleem is niet zozeer dat ze er collectief op achteruitgaan. Maar de sterksten vertrekken uit concentratiebuurten en de zwakkeren worden steeds talrijker. Zo ontstaat een neerwaartse spiraal. De negativiteit sluipt ook binnen in het zelfbeeld. Heel wat Marokkanen zijn op zoek naar een houvast om eigenwaarde aan te ontlenen. Zeker bij jongeren slaat de islam aan.
De eerste moskeeën werden opgericht in de jaren zestig en zeventig in garages en woonhuizen in de steden. De Belgische overheid had er weinig belangstelling voor en stond gewillig toe dat andere landen zoals Saoedi-Arabië de ontwikkeling van de cultus(plaatsen) ondersteunden. Zo kregen aartsconservatieve krachten jarenlang vrij spel. Door de aanslagen in New York en de wereldwijde strijd tegen het terrorisme werd de overheid gevoeliger voor de ongevraagde beïnvloeding. Stilaan kwam er een beweging op gang om de islam als godsdienst te erkennen en te institutionaliseren en, in een latere fase, om manieren te zoeken om het fundamentalisme in kaart te brengen en gevaarlijke extremen te weren. In de jaren negentig en aan het begin van dit millennium trad echter een nieuwe lichting predikanten voor het voetlicht. Fundamentalistische stromingen concurreren met elkaar in zuiverheid. Salafisten huldigen een letterlijke lezing van de Koran en scoren dus erg hoog op die zuiverheidsschaal. Ondanks het purisme zijn salafisten niet vies van nieuwe technologie. Ze zijn bijvoorbeeld erg actief op het internet. Jonge Marokkanen die online vragen stellen over het geloof, belanden al snel op hun sites. Verder zijn de salafisten vooral bekend van de provocerende acties van Sharia4Belgium en co. Salafisten zijn niet allemaal over één kam te scheren. De auteur maakt een onderscheid tussen verschillende vormen van salafisme. Sommige vormen zijn enkel op de gelovige zelf gericht of op de prediking binnen de gemeenschap. Er is echter zeker ook een kleine groep jihadisten die oproept tot strijd tegen de ongelovigen. Deze groep staat zeer dicht bij terroristische cellen en is dus gevaarlijk.
Een andere stroming binnen de conservatieve islam is de Moslimbroederschap. Het is een beweging die oorspronkelijk in Egypte ontstaan is, maar vertakkingen heeft in alle moslimlanden. De broederschap huldigt een conservatieve islam als bindmiddel voor de groep en organiseert allerlei sociale en caritatieve activiteiten, vaak met het oog op volksontwikkeling. Door die sociale activiteiten hebben de Moslimbroeders een brede aanhang bij de bevolking, die zich ook vertaalt in politieke macht. In Egypte en Lybië zijn de Moslimbroeders aan de macht gekomen in de nasleep van de Arabische lente. De broederschap probeert om in Europa voet aan de grond te krijgen bij de migrantengemeenschappen. Dat lukt tot op zekere hoogte. De auteur toont een zekere bezorgdheid over sommige predikanten die zich voordoen als gematigd, maar die misschien een hedendaagse verpakking gebruiken om de conservatieve boodschap te verspreiden.
Tot slot gaat er nog aandacht naar een vrij nieuw fenomeen. In de voorbije jaren zijn er enkele honderden Marokkanen bekeerd tot de sjiitische islam. Dat wekt heel wat argwaan op bij de soennieten, die de overgrote meerderheid vormen. In Irak en recenter Syrië staan soenieten en sjiieten tegenover elkaar. Ook in ons land nemen de spanningen toe. Vorig jaar is er al een aanslag geweest op een sjiitische moskee in Anderlecht. Het is niet ondenkbaar dat andere incidenten zullen volgen.
Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel is een interessant boek. De uiteenzetting van Benyaich vertrekt vanuit een duidelijke opbouw. Hij beschrijft de thema’s nuchter en zakelijk, en kan complexe zaken in eenvoudige woorden neerzetten. Hij beheerst zijn onderwerp en biedt een betrouwbare analyse, toegankelijk voor een breder publiek.
Wat de inhoud betreft, vrees ik dat de auteur gelijk heeft. De maatschappelijke uitsluiting van de Marokkanen in de Brusselse binnenstad maakt vooral de jongeren kwetsbaar voor haatpredikanten. Bovendien hebben we door het achteloze beleid van de jaren zestig en zeventig het bedje gespreid voor de conservatieve islam in België. Het gevaar dat uitgaat van de salafisten is zeker niet denkbeeldig. Of we voor de Moslimbroeders evenzeer beducht moeten zijn, durf ik te betwijfelen. Ze profileren zich als godsdienstige organisatie en hebben een conservatieve agenda. Dat maakt hen niet automatisch gevaarlijk. De christelijke zuil in ons land heeft ook jarenlang een militante boodschap uitgedragen waar we nu van zouden opkijken. ‘Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus’ is nog niet zo lang geleden van de voorpagina van De Standaard gehaald. Hoe dan ook is dit boek een aanrader voor iedereen die inzicht wil krijgen in de achtergronden en de hedendaagse werkelijkheid van radicalisme in Brussel.          
[Johan Vangenechten] Verberg tekst

Brussel zou zijn uitgegroeid tot de hoofdstad van de moslims in Europa, het merendeel van Marokkaanse afkomst. Een op de zeven Brusselaars is bewust moslim. De meesten wonen in achterstandswijken, de helft onder de wettelijke armoededrempel. Er is sprake van beperkte mobiliteit van jongeren met als gevolg beperkingen in vrijetijdsbesteding, schoolkeuze en toekomstperspectief. Saudi-Arabië (Wahhabisme) promoot de islamitische identiteit in niet-islamitische landen, ook in België. Het religieuze activisme en proselitisme kennen voor de Saudi's geen grenzen. Het salafistische (onder andere jihadistische) gedachtegoed is nog nooit zo in bloei geweest als vandaag, ook in moskeeën. Belgische moslims zijn betrokken bij geweld in het buitenland (een gesneuvelde medio april 2013 in Syrië). Verder werpt de Moslimbroederschap z'n schaduw, in welk verband Tarik Ramadan en Qardawi ter sprake komen. Tenslotte gaat het over sji’i-tisering onder Marokkanen. Een goed gedocumenteerd overzicht, met verwijzingen naar literatuur en ook naar internetsites. Verberg tekst