Ik vin det skijt'n niks te maok'n eb met staok'n!" Bondiger kan De uittocht der muzikanten niet samengevat worden. In een Zweeds dialect dat de vertaalster Cora Polet bloed, zweet en tranen heeft gekost, benoemt Per Olov Enquist de noden van de mens. Dat gaat van het recht op een minimumloon tot de behoefte aan een paar minuten in het "skijthuse".

De uittocht der muzikanten laat zich ontmantelen tot een historische kern en een literair omhulsel. De middelste hoofdstukken geven in logboekstijl de groei van het socialisme en het ontstaan van het stakingsrecht weer. Het eerste en laatste hoofdstuk spelen meer met beeld en ritme: stemmen als roeiboten, en zinnen die kronkelen als wormen. Enquist heeft na Het bezoek van de lijfarts en het recentere Het record zijn laatste bescheiden veren naast zich neergelegd en lapt de poëticale 'do's' en 'don'ts' aan zijn laars. Zinnen bestaan uit een voegwoord, leestekens dobberen als boeien tussen woorden, niet om ze samen te houden, maar om te voorkomen dat ze botsen. In De uittocht der muzikanten buigt de taal onder Enquists verhaal. Een fenomeen genaamd 'stijl'. Dat een stijl geen zelfgesmede kooi hoeft te zijn, bewijst de auteur door schijnbaar nonchalant te slalommen tussen logboek, briefroman en poëtisch proza. Zo boetseert hij ook de personages nadrukkelijk met behulp van taal: geen monopolie voor een alwetende verteller, maar 'Kampense dialogen' die zich laten afwisselen door een verdwaalde 'monologue intérieur' met een eigenzinnige woordenschat. Op onverwachte momenten laat Enquist zich zelf horen in de vorm van een ik-verteller. Het blijft elke keer schrikken: alsof de auteur plots een raam opentrekt waarachter hij al de hele tijd had zitten gluren.

De draad die dit patchwork samenhoudt, is het Duitse sprookje De uittocht der muzikanten. Het verhaal van een aantal dieren dat geen nut meer heeft voor hun eigenaren en gedood zal worden, laat zich makkelijk vertalen naar een groep uitgebuite arbeiders eind 19e, begin 20e eeuw in Noord-Zweden. Het dorpje Västerbotten maakt er kennis met de sociaaldemocratische activist Elmblad, die zieltjes hoopt te winnen voor het socialisme. Helaas zijn deze uitgebuite zieltjes agressiever en opstandiger dan in de Bijbel en is de activist passiever dan in zijn dromen. Een loser op oorlogspad... Het leidt aanvankelijk niet tot bekeerlingen, wel tot een natte onderbroek. Het vraagt heel wat hoofdstukken, maar uiteindelijk wordt De uittocht der muzikanten een roman van verschillende individuen die strijden ? eerst niet, dan langzaam en vervolgens bloeddorstig ? voor hun rechten. Schijnbaar zinloze inspanningen die van cruciaal belang zullen zijn in het verhaal van de 'grote westerse traditie'.

Enquist is een literaire verleider. Hij schrijft je subtiel via poëtische sluippaden zijn verhaal binnen en eenmaal je op het punt gekomen bent dat je de weg terug niet meer vindt (en je dus enkel nog voorwaarts kunt), presenteert hij je een ruwe brok geschiedenis in droge logboekstijl. Alsof hij de lezer wil laten ervaren hoe het voelt om te struikelen en geen vooruitgang te boeken. Het wordt meedogenloos ploeteren tot het laatste hoofdstuk. De uittocht der muzikanten is een boek voor doorzetters, maar het einde biedt je een 'point de vue' om stil van te worden. [Sarah Vankersschaever] Hide text

De Zweedse, vooral door het historische drama aan het Deense hof `Het bezoek van de lijfarts’ bekend geworden auteur (1934), ontvoert de lezer in deze al in 1979 in het Zweeds verschenen roman naar het barre noorden van Norrland aan het begin van de 20e eeuw. Tussen orthodoxe diepgelovige kleine lieden, bosarbeiders en houtbewerkers, groeide Enquist op. Zo draagt het feit en fictie vermengende verhaal over het stuurse volk in de donkere bossen zeker ook autobiografische trekken. Hoofdpersonages zijn de tragische en weinig succesvolle socialistische agitator Johan Elmblad en zijn latere adept, de jongen Nicanor Markström. Als de stakingsbereidheid door de bikkelharde opstelling van de zagerij-eigenaren zelfs onder de verarmde en vernederde piëtistische gelovigen groeit, raken de oeroude vanzelfsprekendheden in het ongerede. Door zijn multiperspectivische en wat fragmentarische schrijftrant creëert de literaire meesterverteller verrassende verbanden en aangrijpende situaties die een uitdaging voor de inbeeldingkracht van de lezer betekenen. Kleine druk. Hide text